Investeringssubsidie NWO voor de Geesteswetenschappen toegekend
Ruim 3 miljoen Euro voor Life courses in context van IISG en NIWI-KNAW
De Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft een subsidie van ruim drie miljoen euro ter beschikking gesteld voor de opbouw van een grote historische databank, waarin de levenslopen van Nederlanders over de afgelopen anderhalve eeuw worden gereconstrueerd. De gegevens worden ontleend aan de burgerlijke stand en de volkstellingen, die een schat aan gegevens over Nederland in het verleden herbergen.
Het is uniek dat een onderzoekprogramma op het gebied van geesteswetenschappen een subsidie ontvangt uit het programma voor grote investeringen van NWO. Doorgaans gaat het om grote apparaten als sterrenkijkers of hersenscanners. Nu betreft het dus voor het eerst een historische database. In het project Life courses in context worden 40.000 levenslopen verzameld van personen geboren in de periode 1863-1922. Deze individuele levenslopen, die worden gereconstrueerd uit in archieven bewaarde bevolkingsregisters, worden aangevuld met gegevens uit de volkstellingen.
Dit soort historische bevolkingsgegevens geeft een beeld van het leven in het verleden. Zo weten we bijvoorbeeld, dat van de vrouwen die rond 1900 leefden, de helft een tijd van hun leven als dienstbode werkte. In tijden van werkloosheid verhuisden grote groepen mensen om elders werk te vinden. Gezinnen uit de middenklasse wilden het liefst dat hun huisgenoten, zoals huurders en dienstboden, dezelfde religie hadden als zijzelf, maar gezinnen uit de elite of de arbeidersklasse vonden dat minder belangrijk.
Het project wordt uitgevoerd door twee instituten van de Koninklijke Nederlandse Akademie van wetenschappen (KNAW): het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) en het Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten (NIWI).
De databank met levenslopen bouwt voort op de Historische Steekproef Nederlandse bevolking (HSN) waaraan op het IISG al sinds 1990 wordt gewerkt. De bevolkingsregisters waarop de database is gebaseerd, worden sinds 1850 in Nederland bijgehouden en zijn internationaal uniek. Van iedereen die in Nederland woonde zijn kerngegevens zoals verhuizingen, huwelijken en overlijden opgenomen. Het huishouden waarin iemand ter wereld kwam, maar ook de eigen gezinsvorming, is door het volgen van de persoon in de registers te reconstrueren. Ook zijn de religie en het beroep bekend, op grond waarvan de sociaal-economische positie en de ontwikkeling daarin kunnen worden bestudeerd. Niet alleen verhuizingen naar een andere gemeente, maar ook veranderingen van woonadres binnen een gemeente werden vermeld, zodat de hele mobiliteitsgeschiedenis zichtbaar kan worden gemaakt.
De context van de levenslopen wordt ontleend aan de volkstellingen uit de periode 1859-1947. Het NIWI heeft eerder in samenwerking met het CBS de volkstelling van 1899 als database digitaal toegankelijk gemaakt. De volkstellingen werden doorgaans om de tien jaar gehouden en geven dwarsdoorsneden van de bevolking op het moment van de telling. In sommige jaren werden ook beroepen en woningen geteld. De belangrijkste gegevens zijn voor iedere gemeente, en soms voor buurten of wijken, beschikbaar. Omdat de volkstellingen in alle gemeenten van het land werden gehouden, vormen zij de perfecte achtergrond voor de levenslopen uit de burgerlijke stand. Ook bevatten de tellingen allerlei kenmerken die niet uit de bevolkingsregisters te destilleren zijn, zoals de opleiding, de woonsituatie en meer uitvoerige gegevens over de beroepsarbeid.
Met de database zal onderzoek gedaan worden in samenwerking met landelijke sociaal-wetenschappelijke en historische onderzoeksscholen, universiteiten en andere instituten. Bestudering van deze gegevens zal nieuwe inzichten opleveren over de Nederlandse bevolking in een periode van snelle industrialisering en verstedelijking, gedurende de tweede helft van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw.
Noot voor de redactie:
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
dr. Kees Mandemakers (IISG), (020) 668 5866, kma@iisg.nl
dr. Peter Doorn (NIWI-KNAW).
Voor uitgebreide informatie zie:
